Bir ocak daha söndü

DEMİRCİLİKTE “BABADAN OĞULA” ÜÇÜNCÜ NESLİN SON NEFERLERİNDENDİ

Bir zamanların en rağbet gören mesleklerinden biriydi demircilik… Öyle ki, kızını evlendirecek aileler “Keşke demirci ustasına gitse” derlerdi. Çünkü demirci ustaları çok varlıklıydı. Parası bol, varlıklı diye nazlanmadan kız evi kabul ederdi. Yine her öğünde et yiyebilen, dükkanların önünden mangalı eksik etmeyen de onlardı. Sayıları 50’yi aşan ustalar, şimdiki gibi 2 günde kırılan Çin mallarının aksine tırmık, karasaban, orak, kazma, çapa, at nalı, keser ve nal çivisinin en alasını, ömürlüğünü yaparlardı. Ama gelişen teknoloji bu mesleği de bitirme noktasına getirdi. Bartın’da da sokağa isim veren demirciler bir bir yok oldu ve bir dönem demircilerin çekiç sesleri ile inleyen Demirciler Arastası, bir demirci ocağının daha kapanmasının hüznünü yaşamaya başladı. Namı değer Kayhaoğlu Hasan Bey’in 1900’lü yıllarda başladığı demircilik mesleğini oğlu Ahmet Ak aldı ve o da oğulları Hasan ve Halil Ak’a devretti. Ak kardeşlerden, demirciliğin son ustalarından biri olan 50 yaşındaki Hasan Ak da o kaçınılmaz sonla yüzleşti söndürdüğü demir ocağını karton kutularla kapattı. Hasan usta, “Benim mesleğe başladığım yıllarda burada 40-50 demirci vardı. Şimdi kala kala 2 kardeş kaldık. Bende artık hem iş yokluğu hem de sağlık sorunlarım nedeniyle dükkanımdaki ateşi söndürdüm. Şimdi bu işi tek yapan kardeşim Halil Ak ile birlikte Nail Usta kaldı” diyor. Kazmaya, baltaya çekiç vuracak insanın da olmadığını belirten Hasan Usta,  “Zaten çırak olsa da onların kalfa ve usta olduklarında geçimlerini sürdürebilecekleri kadar da iş yok” diye konuşması mesleğim acı yüzünü de ortaya koymaya yetiyor.

DEMİRCİLER SOKAĞI’NDA BİR YAPRAK DAHA SOLDU

Teknolojinin gelişmesi ile birlikte el becerisine dayalı meslekler yavaş yavaş kaybolmaya başlarken, bu mesleklerin en başında da demircilik geliyor. Bir dönemin en itibarlı mesleklerinin birçoğunun adı bile hatırlanmıyor. Can çekişen mesleklerden birisi olan demircilik artık son günlerini yaşıyor. Bartın’da sokağa isim veren demirciler bir bir yok oluyor. Bir dönem Orta Mahalle Demirciler Arastası’nde demircilerin çekiç sesleri ile inlerken artık bu işyerlerinin yerini yavaş yavaş başka işyerleri alıyor.

29 YILDIR YAKTIĞI ATEŞİ ARTIK SÖNDÜRDÜ

Gerek tarım, gerekse soba, balta, kazma gibi ürünlerin yapıldığı Demirciler Arastasında aynı zamanda herhangi bir parçaya ihtiyaç duyan insanlar soluğu demirci ustaların yanında alırdı. Ancak teknolojinin gelişmesi ile birlikte demircilikte usta, kalfa, körükçü ve yan çekiççilerin yerini makineler almaya başladı. Yavaş yavaş müşterisini kaybeden demirci ustaları da işyerlerini başka esnaf gruplarına bırakmaya başladı. Demirciler Arastası’nda ocağındaki ateşi söndüren son isim Hasan Usta oldu.

42 YIL ÖNCE BABASININ YANINDA BAŞLADI

Demirciliğin son ustalarından biri olan 50 yaşındaki Hasan Ak, mesleğe 8 yaşında çırak olarak babasının yanında başladığını, babasının da mesleği dedesinden aldığını söyledi. Dedesi Hasan Ak’ın namıdeğer Kayhaoğlu Hasan Bey’in 1900’lü yıllarda Bartın’da demircilik mesleğini ircaa etmeye başladığını ve babası Ahmet Ak’ın bu mesleği dedesinden devraldığını kaydeden torun Hasan Ak, kendisinin de babasının yanında 8 yaşında bu mesleğe başladığını dile getirdi. Hasan Ak, “Ben bu mesleğe, babam Ahmet Kahyaoğlu’nun yanında başladım. 7-8 yaşlarında okuldan çıkar çıkmaz buraya gelir, babama yardım ederdim. Daha sonra 14 yaşlarımda kalfa oldum” dedi.

ASKERDEN GELDİ DESTURU ALDI

Hasan Usta, “Askerden geldikten sonra da babam dedemden aldığı desturu bana verdi. Bu meslekte kalfa, ustadan destur almadan usta olamaz. Eğer bir usta yanında yetiştirdiği çırağın artık kendisi gibi iş yapabileceğine inandığı zaman kalfasına desturu verir, ve artık o işi o yürütür. Eğer usta, destur vermeden çırağı bu işi kendisi yapmaya kalkarsa burada onu yetiştiren ustanın bir sorumluluğu yoktur. Birisi “Sen böylemi çırak yetiştiriyorsun” dediğinde ustanın “Ben ona destur vermedim” deme hakkı vardır. Böylelikle kötü bir iş yapan demirciden usta mesul tutulmaz” diye konuştu.

50 DEMİRCİ USTASINDAN 2 KİŞİ KALDI

Namıdeğer, Kahyaoğlu’nun torunu Hasan Ak, şu sözlere yer verdi: Tabi eskiden destur verilirken baklavalar, şerbetler dağıtılırdı. Bütün demirci ustaları bir düğün havasında yeni usta olan kişiyi kutlarlardı. Ve desturu alan usta artık kendi işine bakardı. Desturu veren ustada başka işler yapardı. Yanına gelen bir müşteriyi de “Artık yeni usta o” der ve yeni ustaya gönderirdi. Ama artık ne çırak kaldı, ne demircilik nede böyle adetler. Ayrıca demircilik mesleğinde çırak verilirken para konuşmak çok ayıp sayılırdı. Burada benim mesleğe başladığım yıllarda 40-50 demirci vardı. Şimdi kala kala 2 kardeş kaldık. Bende artık hem iş yokluğu hem de sağlık sorunlarım nedeniyle dükkanımdaki ateşi söndürdüm. Şimdi bu işi tek yapan kardeşim Halil Ak ile birlikte Nail Usta kaldı” dedi. Onlarda ocaklarını söndürdüklerinde bu meslek Bartın’da bitmiş olacak” sözlerine yer verdi.

BİR ZAMANLARIN ALTIN MESLEĞİYDİ

Eskiden çok çırak çalıştırdıklarını ama artık çırak gelmediğini söyleyen Hasan Usta, “Ayrıca bu meslek geçmiş yıllarda herkes tarafından büyük itibar gören bir meslekti. Kızını evlendirecek aileler “Keşke demirci ustasına gitse” derlerdi. Çünkü, demirci ustaları çok varlıklıydı. Aileler, kızlarını demirci ustaları ile evlendirmek isterlerdi. Bir demirci evlenmek istediğinde kız istemeye arastadaki ustalarla birlikte giderdi. O zaman demirci olmak öncelikti. Parası bol, varlıklı diye nazlanmadan kız evi kabul ederdi. Şimdi geleceği olmayan bir meslek olduğu için çırak bile bulamıyoruz. Zamanla gelişen teknoloji, fabrikalar ile bizim mesleğimizde öldü. Bizler tırmık, karasaban, orak, kazma, çapa, at nalı, keser ve nal çivisi üretimi yapardık. O zamanlarda ayda 10 kazma yaparsak şimdi senede 2 kazma yapıyoruz. Ayrıca bizim yaptığımız kazmaları bir çiftçi ömrü boyunca kullanırdı ama şimdi Çin malları geldi bizim işlerde bitti. Vatandaşlar ucuz diye Çin malı kazma, balta alıyor ama 3-5 kullandıklarında kırılıyor, sonra tamir için bize geliyorlar” dedi.

BEN DE FABRİKA MALLARINI SATMAYA BAŞLADIM

Meslekte insan gücünün yerini makineler aldığını söyleyen Hasan Usta, “Eskiden bu işte usta, kalfa, körükçü ve yan çekiççi olmak üzere çok sayıda kişi çalışırdı. Arastada şu anda 2 usta kaldı. 4 -5 kişi ile yaptığımız işi 2 kişi ile yapar olduk. İkinci kişiyi de eş dostlarımız oluyor. Bizden sonra bu ocaklar kapanacak. Bizde fabrikalardan gelen malları satmaya çalışacağız. 1 kızım ve 1 oğlum var. Oğlum buraya hiç uğramaz, merak etmez. Bizlerde yaşlanmayı beklemeden bu işi bitireceğiz. Ben emekliliğimi doldurdum ve ocağımı da kapatmak zorunda kaldım. Kazmaya, baltaya çekiç vuracak insan yok. Zaten çırak olsa da artık çırakların kalfa ve usta olduklarında geçimlerini sürdürebilecekleri kadar da iş yok” diye konuştu.

Namıdeğer Kayhaoğlulları’ndan Hasan Ak’ın demir ateşini söndürmesinin ardından 3 nesildir devam eden demircilik mesleğinin son neferi Halil Ak, tüm zorluğa rağmen ocağını yakmayı sürdürüyor. Halil Usta, mesleği öğrendiği babası Ahmet Ak ve Amcası Mehmet Ak’ın fotoğraflarını da dükkanında baş köşede tutuyor. Halil ustanın Babası Ahmet Ak’ın 2009’da, amcasını da 3 ay önce kaybettiğini anlattığı sırada gözleri doluyor.